Park dworski hr Wodzickich w Porębie Wielkiej

Park podworski Wodzickich – zabytkowy zespół parkowy administrowany przez Gorczański Park Narodowy.

Położony jest w miejscowości  Poręba Wielka (przy granicy z Niedźwiedziem), na południowych stokach i u podnóży góry Chabówki, przy wojewódzkiej drodze z  Mszany Dolnej do Koninek, stanowi enklawę o powierzchni ok. 19 ha, oddaloną o ok. 5 km od głównego kompleksu Gorczańskiego Parku Narodowego. Przy  północno - wschodniej granicy parku dworskiego znajduje się budynek Dyrekcji GPN.

 

HISTORIA

Powstały w XVI wieku, był w zarządzaniu przez kolejnych właścicieli dóbr porębiańskich: Pieniążków, Lubomirskich, Sanguszków i Wodzickich. Zasadnicze założenia parku o charakterze krajobrazowym powstały w XVIII wieku dzięki ostatniemu właścicielowi hrabiemu Wodzickiemu. On też w 1934 roku wyraził zgodę na uznanie parku za pomnik przyrody.

W 1945 roku zabudowania dworskie zostały spalone. Nie wiadomo dokładnie, czy dokonali tego wycofujący się Niemcy, którzy we dworze podczas wojny mieli swoją siedzibę, czy partyzanci polscy.

Stosunki samego hrabiego ze wsią były dobre, Wodzicki, którego żona była Węgierką, zmuszony pod koniec wojny do opuszczenia Poręby, został przez górali przeprowadzony przez "zieloną granicę", skąd dalej podążył na Węgry. Do hrabiny zaś listy o wsparcie finansowe pisywał mieszkający w Porębie Władysław Orkan.

Park, położony na dwóch poziomach, rozgraniczony jest skarpą biegnącą wzdłuż głównej alei prowadzącej od strony bramy z Niedźwiedzia. Przy jego projektowaniu wykorzystano naturalny drzewostan. Obecnie pozostały ślady alei kasztanowców, lip oraz dwie polany widokowe. Ogółem rośnie tu ponad 1000 drzew, w tym głównie liściastych, z czego 14 uznano za pomniki przyrody. Najstarsze okazy liczą 300–400 lat. W parku dolnym rosną głównie wiązy i jesiony, w górnym lipy. Od południa i wschodu park otacza kamienny mur z XIX wieku.

W granicach parku znajduje się kilka obiektów architektonicznych:

• oficyna dworska

    Na zniszczonej podczas wojny kamiennej podmurówce w 1946 roku wzniesiono nowy budynek, obecnie znajdują się w nim mieszkania pracowników Gorczańskiego Parku Narodowego

• fragmenty spalonego modrzewiowego dworku Wodzickich
• lamus-wozownia

    Jedynie wozownia ocalała po pożarze. Drewniana, o konstrukcji zrębowej, dach kryty gontem. W wieżyczce-sygnaturce dawniej znajdował się dzwon. Wozownia stanęła w miejscu poprzedniego budynku, o którym wzmianki zachowały się w dokumentach dworskich. Do bocznej ściany lamusa przylega tzw. lodownia, kamienna piwniczka pełniąca rolę spiżarni dworskiej.

Do największych atrakcji przyrodniczych parku należą wiązy:

• Wiąz Łokietka

    Jest to najgrubszy wiąz w Polsce. W pomiarach z 1967 roku odnotowano 33 m wysokości i 665 cm w obwodzie pnia. Nieznane jest pochodzenie jego nazwy. Przed dalszym rozpadem zabezpieczają go metalowe daszki i wsporniki.

• Wiąz chłosty

    Drugi co do wielkości wiąz w Polsce. Stoi w pobliżu zachodniej bramy wyjściowej, od strony Koninek. Zachowany fragment pnia (drzewo złamały burze: pierwsza w latach osiemdziesiątych i następna w 1992) ma obwód 600 cm. Pod tym drzewem kiedyś wymierzano karę chłosty chłopom uchylającym się od odrabiania pańszczyzny we dworze, stąd jego nazwa.

• Wiąz w bramie

    Przy zachodniej bramie parku znajduje się pień ściętego z początkiem lat 80. tzw. wiązu w bramie. Wbudowany był w samą bramę wjazdową, co było nietypowym usytuowaniem.
 

TERAŹNIEJSZOŚĆ - atrakcja turystyczna

Od niedawna na terenie Parku dostępna jest tężnia solankowa*, powstał amfiteatr, są alejki do spacerowania. Jest duży sad, gdzie sadzi się tylko stare odmiany drzew, jest namiastka dawnego gospodarstwa z polem ziemniaków, snopkami siana, z ulami - polecamy jako atrakcję dla osób w każdym wieku :)



* Tężnia solankowa to konstrukcja z drewna i gałęzi, na które spływa pompowana ku górze solanka, czyli woda solankowa zawierająca dużą liczbę jonów sodowych, soli magnezowych oraz związków jodu i bromu. Solanka gdy spływa rozbija się o poszczególne gałązki – częściowo paruje, nasycając powietrze wokół budowli solnym aerozolem. Pod konstrukcją tężni znajduje się misa żelbetowa zbierająca solankę, z której jest ona odprowadzana do podziemnego zamkniętego zbiornika który zlokalizowany jest obok. Ze zbiornika podziemnego solanka jest pompowana z powrotem do obiegu. Najlepszy efekt leczniczy osiągniemy przebywając w odległości do 10 m, zaś zalecany czas trwania inhalacji wynosi pół godziny.

Minerały i mikroelementy znajdujące się w solance wchłaniane są przez błony śluzowe dróg oddechowych i skórę uzupełniając niedobór tych mikroelementów w organizmie człowieka. Działanie lecznicze solanki korzystnie wpływa na układ nerwowy, układ gruczołów dokrewnych oraz ogólną odporność organizmu.

Tężnia czynna będzie w okresie od kwietnia do końca października bezpłatnie dla wszystkich szukających zdrowia i wypoczynku .



Zrealizowano (z funduszy UE) projekt ("Adaptacja zabytkowego obiektu architektonicznego na Ośrodek Edukacyjny Gorczańskiego Parku Narodowego wraz z zagospodarowaniem edukacyjnym parku dworskiego w Porębie Wielkiej."), który dotyczył obiektów historycznych, zlokalizowanych na terenie parku dworskiego Wodzickich w Porębie Wielkiej wpisanego do rejestru zabytków – oficyny i dawnej wozowni. Głównym zamierzeniem ekspozycji w oficynie dworskiej była prezentacja bogactwa przyrodniczego Gorców, chronionego przez Gorczański Park Narodowy oraz Europejską Sieć Ekologiczną Natura 2000. Każdemu pomieszczeniu przypisano osobną tematykę tak, aby umożliwić odwiedzającym odróżnienie poszczególnych wątków wystawy.
Ekspozycja w dawnej wozowni prezentuje tematykę historyczną, związaną z życiem i pracą we dworze oraz historią właścicieli dworu – rodów Lubomirskich i Wodzickich.
 
Adres do nawigacji: Poręba Wielka 4 - ośrodek edukacyjny. Samochód można zostawić przy dyrekcji GPN (Poręba Wielka 590) lub na zatoczce przy głównej drodze - czeka nas 5 minut spaceru :)